Przygotowanie do ponownego użycia (PDPU) jest działaniem polegającym na sprawdzeniu bądź naprawie produktów (np. mebli), które zgodnie z wolą ich wcześniejszych posiadaczy stały się odpadami, mimo iż mogą stanowić potencjalnie użyteczny produkt.
Podstawa prawna
Zgodnie z definicją legalną nazwy „przygotowanie do ponownego użycia”, jest nim odzysk polegający na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach którego produkty lub części produktów, które wcześniej stały się odpadami ), są przygotowywane do tego, aby mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności wstępnego przetwarzania (por. art. 3 ust. 1 pkt 22 ustawy o odpadach. W przytoczonej definicji dominującą rolę odgrywa fakt, iż przygotowanie do ponownego użycia stanowi wyłącznie działanie na odpadach, a zatem na przedmiotach lub substancjach, które uprzednio otrzymały tenże status. Ponadto jest to działanie, które nie może polegać na jakiejkolwiek czynności wstępnego przetwarzania, a zatem jest to jedna z form odzysku, która polega na zniesieniu statusu odpadu w ramach czynności niewymagających znacznej ingerencji w dany przedmiot lub substancję. W tym miejscu wskazać należy na treść wątku 22 dyrektywy w sprawie odpadów, w myśl którego „w celu ustalenia końca statusu odpadu, wystarczy przeprowadzenie nawet tak prostej czynności odzysku jak skontrolowanie odpadów w zakresie potwierdzenia, że spełniają kryteria zniesienia statusu odpadu”.
Hierarchia postępowania z odpadami
Ponadto przepisy prawa Unii Europejskiej, co zostało uwzględnione w obecnie obowiązującej ustawie o odpadach, stanowią, iż przygotowaniu do ponownego użycia nadano status działania preferowanego, a zatem takiego, które w hierarchii postępowania z odpadami wymieniono przed recyklingiem oraz innymi formami odzysku. Prawodawca tym samym wskazał, iż jeżeli nie jest możliwe zapobieżenie powstaniu odpadów, najbardziej celowym, z punktu widzenia ochrony środowiska sensu largo, działaniem jest przygotowanie do ponownego użycia, a dopiero jeśli nie jest to możliwe – należy próbować innych form postępowania z odpadami zgodnie z zawartą w art. 17 ustawy o odpadach z 2012 r. hierarchią sposobów postępowania z odpadami. Ponadto, co niemniej ważne, ustawodawca nadał organom administracji publicznej, opisaną w sposób ogólny, rolę we wspieraniu działań polegających na ponownym użyciu i przygotowaniu do ponownego użycia (zob art. 19 ustawy o odpadach), podkreślając tym samym doniosły charakter działań polegających na przygotowaniu do ponownego użycia.
Wyłączenia ustawowe dotyczące postępowań w obszarze PDPU
Ponadto, działania te, jako że nie polegają na klasycznej formie przetwarzania odpadów, zwolnione zostały z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia, co wynika z treści przepisu art. 72 ust. 2a ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku a także zgodnie z art. 41a ust. 5 ustawy o odpadach nie podlegają przed wydaniem zezwolenia kontroli WIOŚ. Przedmiotowymi wyłączeniami ustawodawca konsekwentnie podkreśla uprzywilejowany charakter tego rodzaju postępowania z odpadami w stosunku do pozostałych form zachowań z zakresu gospodarowania odpadami.
PDPU jako odzysk poza instalacjami
Proces ten polegać może na:
• przyjęciu odpadów;
• magazynowaniu odpadów;
• sprawdzeniu czy przyjęte odpady nadają się do ponownego użycia bez potrzeby ich konserwacji bądź naprawy;
• wydzieleniu ze strumienia odpadów produktów, które nadają się do ponownego użycia (bez potrzeby ich konserwacji bądź naprawy);
• przeprowadzeniu niezbędnych czynności w ramach procesu przygotowania do ponownego użycia w stosunku do odpadów, które wymagają przeprowadzenia konserwacji bądź naprawy. Czynnościami tymi są:
◦ konserwacja produktów przez czynności takie jak m.in. zabezpieczenie antykorozyjne, woskowanie;
◦ naprawa uszkodzonych produktów poprzez wymianę uszkodzonych elementów, szpachlowanie, nitowanie, wiercenie, spawanie, szlifowanie,
• magazynowaniu produktów przeznaczonych do ponownego użycia;
• magazynowaniu w sposób selektywny odpadów powstałych w wyniku procesu przetwarzania.
Przygotowanie do ponownego użycia odbywać się może poza instalacjami i urządzeniami. Taka forma odzysku odpadów dopuszczona jest na gruncie art. 30 ust. 3 i 5 ustawy o odpadach z 2012 r., jak również rozporządzenia w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (załącznik do rozporządzenia, poz. 21).
PDPU jako odzysk poza instalacjami
Możliwość prowadzenia przedmiotowego procesu wynika zarówno z przepisów krajowych jak i unijnych. Warto w tym miejscu wskazać na treść wytycznych wydanych przez Komisję Europejską dotyczących kluczowych pojęć zawartych w ramowej dyrektywie o odpadach. Świadczy o tym treść punktu 1.3 wskazanego aktu, w którym Komisja Europejska wyjaśnia szczegóły rozumienia instytucji utraty statusu odpadów, oraz punktów 1.4.4, 1.4.8, 3.1, w których organ ten wyjaśnia, co należy rozumieć przez przygotowanie do ponownego użycia i określa ten sposób odzysku, jako preferowany (zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami). Za przykład odpadów mających zastosowanie w odzysku polegającym na przygotowaniu do ponownego użycia podano tu rowery, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz meble. Działanie to dotyczy zatem produktów (którym nadano status odpadu), które albo nadają się do ponownego użycia, albo nadawać się będą po ich naprawie i należy je wyraźnie odróżnić od pozostałych form odzysku, w tym głównie od recyklingu.
Powyższe tezy potwierdza również Minister Środowiska w Krajowym programie zapobiegania powstawaniu odpadów. Wskazuje on w wielu częściach tego dokumentu (m.in. w opisie działania 14 oraz załączniku IV – sieć napraw i ponownego wykorzystania), iż przygotowanie do ponownego użycia jest działaniem znoszącym status odpadu. W tym miejscu, by podkreślić wolę organów państwa, warto posłużyć się cytatem:
„Jak wcześniej wspomniano w ramach ponownego użycia można rozróżnić dwie grupy działań:
- ponowne wykorzystanie wcześniej używanych rzeczy, które nie stały się odpadami;
- przygotowanie do ponownego użycia. W tym przypadku używane rzeczy stają się odpadami, a po procesie przetwarzania (np. naprawa, sprawdzenie lub czyszczenie) tracą status odpadu i tak jak w pierwszym przypadku są ponowne używane”.
Treść powołanego dokumentu wskazuje również, iż:
„Ponowne użycie produktów uznanych za odpady może nastąpić w wyniku podjęcia następujących działań:
- wydzielenie produktów uznanych za odpady (których wartość rynkowa uzasadnia prowadzenie przygotowania do ponownego użycia) ze strumienia odpadów kierowanych do recyklingu lub innego odzysku;
- przygotowanie do ponownego użycia: sprawdzenie i posortowanie, naprawa oraz zapewnienie jakości;
- sprzedaż”.
ŹRÓDŁA I AKTY NORMATYWNE
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1987 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.);
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U., poz. 796);
European Commission, Guidance on the interpretation of key provision of Directive 2008/98/EC on waste, June, 2012;
Krajowy Program zapobiegania powstawaniu odpadów, Warszawa 2014.